Onderwaardering paus Benedictus
Door emeritus pastoor Mennen
Is de ‘Benedict Option’ relevanter dan ooit?
9 januari 2023 - Katholisches.info - Rod Dreher
Met zijn in 2017 verschenen boek ‘The Benedict Option’ is de Amerikaanse columnist en publicist Rod Dreher ook in Europa bekend geworden. Tegenwoordig wordt hij beschouwd als een van de briljantste en belangrijkste christelijke denkers.
De titel van het boek verwijst naar de monnik-vader Benedictus van Nursia. Na de dood van Benedictus XVI, aan wiens uitvaartmis Dreher vorige week in Rome deelnam, zei hij dat we nu “leven in de tijd van de Benedictus XVI-optie”, omdat met de dood van de Duitse paus het christelijke Avondland voorlopig en misschien wel voor altijd eindigt.
De term ‘Avondland’ ging verloren in een lang afscheid in de naoorlogse periode. Het werd vervangen door het vermeende synoniem “het Westen”, dat echter iets anders betekent, namelijk de verschuiving van het machtscentrum van Europa naar de VS en de parallelle achteruitgang van het nationale protestantisme en, met vertraging, van de katholieke kerk.
Volgens Dreher zijn er veel conservatieven in de Kerk, “maar momenteel is er geen figuur van het formaat van Benedictus”. Niemand kon op dit moment zijn plaats innemen, die in de laatste jaren van zijn leven zijn werk van verkondiging van het geloof en verdediging van de traditie “wreed vernietigd” moest zien door Franciscus.
De “Benedictus-optie” lijkt dus actueler dan ooit na het overlijden van Benedictus XVI. In een gisteren door het dagblad La Verità gepubliceerd interview benadrukte Dreher dat Joseph Ratzinger/Benedictus XVI “een briljant theoloog” was die zijn boeken zo begrijpelijk schreef dat ze voor alle christenen toegankelijk waren. Dit grote talent heeft een impact na zijn dood, zei hij, omdat zijn teksten ook in de toekomst toegankelijk zullen zijn voor iedereen die ze wil lezen.
“Toch denk ik dat de belangrijkste erfenis die hij aan christenen heeft nagelaten zijn doorslaggevende en profetische kritiek op de hedendaagse cultuur is.
Hij zag duidelijk de gevaren die op ons afkomen als we onze wortels loslaten en ons overgeven aan de cultus van de technologie en de dictatuur van het relativisme. Hij was ook een echte christelijke humanist, misschien wel de laatste grote in Europa. Peter Seewald, zijn biograaf, schreef dat hij zich bij zijn eerste ontmoeting met kardinaal Ratzinger in 1992 van de Kerk had afgekeerd, maar hoe meer hij naar de kardinaal luisterde, hoe meer hij besefte dat Ratzinger ook de crises van onze tijd begreep en de enige mogelijke oplossing bood, zodat hij terugkeerde naar het geloof. Wat Seewald zag in Ratzinger is er nog steeds voor de hele wereld.”
Het oordeel over Ratzinger dat hij een conservatief was, is waar voor zover hij “een conservatief was in de ware zin van het woord”.
“Hij wilde de volheid van de katholieke traditie bewaren tegen de modernisten die alles willen aanpassen aan de tijdgeest.”
Maar hij zei dat het misleidend was om deze termen te gebruiken om Ratzinger te beschrijven. Zelf had hij zich ooit tot “progressief” verklaard omdat hij een peritus van het Concilie was, zei hij.
“Niet omdat hij een linkse theoloog was, zoals een Hans Küng en degenen die hem volgden, maar omdat hij wilde dat de Kerk zich zou bevrijden van de strengheid van de neo-scholastiek en zou terugkeren naar een meer augustijnse ervaring van Christus. Met andere woorden, hij zag het als progressief om de status quo af te schudden en als Kerk de Heer op een intensere en radicalere manier te leren kennen en te dienen. Hij was echt een man van het Concilie, ondanks wat zijn vijanden zeiden. Maar het is ook waar dat hij zich niet had kunnen voorstellen dat de receptie van het Concilie zo rampzalig zou zijn.”
Joseph Ratzinger/Benedictus XVI had ingezien “dat de rede zonder geloof onvermijdelijk verschrikkelijk wordt, zoals we vandaag overal in deze post-christelijke wereld kunnen zien”.
“Ratzinger toont de conservatieve denker, zelfs de seculiere denker, dat geloof en rede geen vijanden zijn, zoals de modernisten beweren, maar in feite broers en zussen die moeten samenwerken om een menselijke wereld op te bouwen.”
Op de vraag of er denkers en bewegingen zijn die Ratzingers denken kunnen bevorderen, is Dreher voorzichtig:
“Er zijn tegenwoordig veel conservatieven in de katholieke kerk. Na de beledigende preek van Franciscus op de begrafenis van Benedictus schreef ik een briefje aan een Italiaanse vriend dat ik een slecht gevoel had over de toekomst van de orthodoxe katholieke gelovigen nu Benedictus weg was.”
De vriend had geantwoord dat hij zich daar geen zorgen over maakte, getuige het grote aantal aanwezigen op het Sint-Pietersplein. Maar, zei Dreher, op dit moment ziet hij niemand van Benedictus’ statuur om zijn plaats in te nemen.
“In zekere zin is het duidelijk dat er niemand is die zijn plaats zou kunnen innemen. Hij was de laatste christelijke humanist, de laatste die werkelijk en hartstochtelijk geloofde in de rol van de rede geïntegreerd in het christelijk geloof, die de hoge cultuur belichaamt en verdedigt. De dood van paus Benedictus XVI symboliseert het verval van het christelijke Westen. De toekomst staat niet vast, we kunnen altijd terugkeren naar Christus. Maar er is een wonder voor nodig, want het christelijke Westen heeft een doodswens.
In sommige opzichten leidde Benedictus een tragisch leven: Hij werkte voor het Concilie om de Kerk te vernieuwen en dichter bij Christus te brengen, maar leefde om te zien hoe juist dat Concilie werd gebruikt om de Kerk ernstige schade toe te brengen. Hij werd paus, maar zijn persoonlijke heiligheid en intellectueel genie hielpen hem niet om de Kerk van vuil te zuiveren. Het werk dat hij als geloofsprefect van Johannes Paulus II en vervolgens als paus verrichtte om het ware geloof en de katholieke traditie te verkondigen en te onderwijzen, duurde slechts lang genoeg om te zien hoe zijn opvolger paus Franciscus dit alles op wrede wijze vernietigde. Dit alles is zijn tragedie.
Maar als de dingen waarvoor Benedictus ons waarschuwde en waarvoor hij ons probeerde te behoeden door zijn bijzondere verkondiging van het evangelie en het geloof, werkelijk uitkomen - en ik denk dat dat het geval zal zijn - zal dat onze tragedie zijn.”
Als hij tegenwoordig seminaristen en jonge priesters in de VS ontmoet, zegt Dreher, zeggen ze niet:
“dat ze priesters van Johannes Paulus II zijn, en zeker niet dat ze priesters van Franciscus zijn. Ze vertellen me dat ze zonen zijn van Benedictus XVI, geïnspireerd door de kracht en schoonheid van zijn leer.
Als de Kerk in de V.S. de komende 50 jaar in haar priesterschap overleeft, is dat een geschenk van Wojtyla en Ratzinger.”
Voor een jonge katholiek in de VS, zei hij, is er tegenwoordig weinig kans om adequate catechese te ervaren in de eigen parochie, “en God weet alleen of dat op de katholieke school gebeurt. Maar al het goede, ware en mooie dat Benedictus XVI over het geloof heeft geschreven, is voor iedereen te ontdekken.”
Dus op de vraag of hij denkt dat de katholieke wereld in staat is om in de toekomst denkers van Benedictus’ formaat voort te brengen, zei Dreher:
“Alles is mogelijk, maar als het gebeurt, zal het niet komen door de normale middelen van het katholieke onderwijs, die door de modernistische ideologie zijn gecorrumpeerd. Institutionele katholiciteit lijkt momenteel geestelijk en intellectueel te sterven.”
Maar als God “voor ons een toekomstige Ratzinger voorbereidt“, zei hij, dan wordt hem momenteel ergens geleerd “God lief te hebben in de traditie en in de ontmoeting met het goede, het ware en het schone”.
Dreher besloot met een antwoord op de vraag naar de gevolgen van Benedictus’ dood door te zeggen:
“Misschien ben ik gewoon bijgelovig, maar ik heb de indruk dat Benedictus XVI op een mystieke manier een “catechon” was, een kracht die Bergoglio van het ergste afhield. Voordat ik naar de begrafenismis voor Benedictus ging, dacht ik dat ik misschien te pessimistisch was op dit punt. Maar toen ik Franciscus’ wrede en respectloze preek hoorde, wist ik dat ik dat niet moest zijn. Bergoglio veracht echt alles waar Benedictus voor stond. Nu vrees ik dat Bergoglio nog vrijer is om kwaad te doen. Ik begrijp nu ook beter waarom Benedictus zei dat het geloof alleen zal overleven in kleine gemeenschappen van echte en eenvoudige gelovigen. Het is nu niet de tijd om te wanhopen of te capituleren voor angst, maar om sterk en volhardend te zijn en het geloof op een provocerende manier te beleven. We leven in de tijd van de Benedictus XVI-optie”.
